309 CHRISTINE - HET LICHT

OMRINGD DOOR SUBTIELE AANWIJZINGEN

Thea-Warrior

Studerend op het schilderij van Philippe-Auguste Hennequin blijft het verlangen naar een goede afbeelding. Met de nodige moeite lukt het telefonisch contact te maken met predikante Silvie Gambarotto. Dan wordt duidelijk dat er elke week op zondagochtend in de Protestantse Kerk om half elf een dienst is. En dus rijden mijn echtgenoot en ik op zaterdag 8 januari 2022 wederom naar Doornik; na de dienst zou ik toch een goede foto moeten kunnen maken! 

Betreurenswaardig genoeg lukt me dit door alle tegenlicht, dat via de grote ramen van de tegenoverliggende muur op het schilderij valt, niet. Maar... ik heb het schilderij nu wèl in het echt gezien! De staat van het schilderij is niet al te best; het barst van het craquelé.

Gelukkig heb ik fotograaf Paul Maeyaert getipt dat het schilderij 'De Verdediging van Doornik door Christine de Lalaing' op het wereldwijde web ontbreekt. Met professionele apparatuur fotografeert Paul schilderijen uit het patrimonium van België, en op Levendweb heb ik, met zijn toestemming, al enkele van zijn foto's geplaatst. Als iemand een duidelijke, goede afbeelding van het schilderij kan maken, is hij het.

Maar laat ik verdergaan met de symbolen van de vrijmetselarij. Wat te denken van het korte zwaard dat Christine draagt? Binnen de vrijmetselarij staat het Zwaard symbool voor 'de vrije man' en leeft de gedachte dat een vrij man zichzelf en eigen waarden mag verdedigen. Omdat Philippe-Auguste de prinses van Epinoy met een kort zwaard afbeeldt, lijkt hij het begrip man te interpreteren als 'mens'. Persoonlijk vind ik dat redelijk progressief denken, want volgens mij bestaan er aan het begin van de negentiende eeuw nog geen vrouwelijke loges of logeleden. Natuurlijk heeft P-A wel een redelijk assertieve echtgenote die hem met haar meisjesinstituut in de Rue des Jésuites min of meer gedwongen heeft ook in Doornik te wonen!

In het Belfort is het nodige verborgen. Allereerst, tamelijk verdekt, het Alziend Oog... precies boven de groene rand die ik heb ingetekend! In het Oude Egypte symboliseert het Alziend Oog Zonnegod Ra. In de Loges van de Vrijmetselarij maakt het deel uit van het ritueel van de inwijding van leerlingen; tijdens die inwijding wordt 'het Oog' verlicht.

Ik vind het een aardig ritueel; een leerling belooft natuurlijk een bepaalde houding als mens in te nemen en al doende wordt hij tegelijkertijd eraan herinnert dat hij dit doet voor het Alziend Oog van God. Het is geen achteloze belofte.

Verder zijn in het Belfort Twee Zuilen te herkennen. Deze zuilen verwijzen gewoonlijk naar de koperen zuilen die bij de voorhal van de hoofdzaal van de Tempel van Salomo waren opgesteld. De linkerzuil (rechts op het schilderij) wordt Boaz  genoemd, wat 'In de Heer is kracht' betekent. De rechterzuil is vernoemd naar Jachin, de eerste hogepriester. Deze naam betekent 'grondvester' of 'Hij zal bevestigen'. 

Gezien het feit dat de vrijmetselaarssymbolen meervoudig te interpreteren zijn, kan ik hier slechts wat aanduidingen geven. Soms worden de zuilen gezien als de twee magnetische polen van onze Aarde. Soms verbeelden ze de twee Sint Jannen, de patroonheiligen van bouwlieden en de vrijmetselarij: Johannes de Doper en Johannes de Evangelist. Johannes de Doper die het Licht (Jezus) als eerste als zodanig heeft gezien, heeft aangewezen en benoemd, en Johannes de Evangelist die in zijn Evangelie heeft getuigd van feit dat het Licht op Aarde aanwezig is geweest. 

Het begin van het Evangelie van Johannes (1:1-5) illustreert dit mooi: In den beginne was het Woord, en het Woord was bij God, en het Woord was God. Dit was in den beginne bij God. Alle dingen zijn door Hetzelve gemaakt, en zonder Hetzelve is geen ding gemaakt, dat gemaakt is. In Hetzelve was het Leven, en het Leven was het Licht der mensen. En het Licht schijnt in de duisternis, en de duisternis heeft Hetzelve niet begrepen.'

Een behoorlijke opdracht voor een vrijmetselaar: begrijpen hoe het Licht en de Duisternis zich tot elkaar verhouden.

Meer symbolen... in het schilderij lijkt de zuil Jachin te zijn bekroond met een Rijksappel in de vorm van een pijnappel. De rijksappel verwijst naar de Aarde. En tussen de twee zuilen bevindt zich hoog een rond raam. Is het een wijzerplaat? Is het een klok? Staat deze klok op acht uur? Of is het subtiel de Cirkel met de Stip, zowel het symbool voor de Zon als het symbool dat zich in loges op de voorkant van het tekenbord bevindt. Het tekenbord waarop het Boek der Heilige Wet ligt. Vrijmetselaars die zich begrensd weten, dwalen niet!

Eerder heb ik reeds de Getande Rand genoemd, die in werkelijkheid rond het dak van de Tour des Six loopt. In de loges ligt de Getande Rand rond een zwart-witgeblokte vloer, waarbij hij verwijst naar de planeten, die in hun omwentelingen een mooi boordsel rondom de zon vormen. In loges wordt de Getande Rand begrepen als symbool voor de verenigende aard van het logelidmaatschap en voor de zorg voor elkaar (Lomas, 2013). 

Natuurlijk heb ik gezocht naar de Ruwe Steen, welke symbool staat voor de mens of ziel. Feitelijk is er in het schilderij sprake van één énorme Ruwe Steen, namelijk de verhoogde verdedigingsmuur of -wal waarop Christine de Lalaing met haar verdedigers staat. Hanteert de soldaat met de blauwe muts op de hoek van deze Steen een revolver als Moker? In elk geval werkt een vrijmetselaar door zichzelf te verbeteren (met een moker) aan de Ruwe Steen, opdat deze kan veranderen in een Kubieke Steen die als Hoeksteen bij de bouw van 'de Tempel van de Mensheid' kan dienen.

Als laatste aandacht voor de ladder waarop enkele aanvallers vanuit de diepte bij Christine de Lalaing - zijnde Het Licht - trachten te komen. De zogenaamde Jakobs Ladder verwijst naar het visioen van Jakob waarin hij een ladder ziet welke met het uiteinde tot in de Hemel reikt en waarop Engelen omhoog en omlaag gaan.

Jakob ontvangt zijn visioen in de woestijn. Hij is daarnaartoe gevlucht voor zijn oudste broer Esau, die hij op een wat vervelende manier de zegen van zijn vader Isaak heeft weten te ontfutselen. Het visioen van Jakob kenmerkt het moment van het plechtige Verbond dat God met hem sluit; als Jakob Gods Wetten eerbiedigt en zich aan de geboden houdt, zal God hem in vrede en voorspoed terugbrengen naar zijn vaders huis, en hem tot leider van een groot, machtig volk maken. Lomas vertelt dat de sporten van de ladder wijzen op de deugden waaraan Jakob zich heeft te houden. Geloof, hoop en liefde zijn enkele daarvan. Het is duidelijk, vrijmetselaars stellen hoge, zedelijke eisen aan eigen gedrag.

Waarschijnlijk zullen echte meester-vrijmetselaars nog wel meer symbolen in het schilderij kunnen herkennen... voor dit moment is het even genoeg, maar op de Vlammende Ster kom ik zeker nog terug.