303 DE OMGEBRACHTE OOMS VAN CHRISTINE

PHILIPS EN FLORIS DE MONTMORENCY

Thea-Warrior

Begin september 1567 nodigt hertog Alva de graven Philips Horne - Philips de Montmorency - en Lamoraal van Egmont uit om in Brussel bij een maaltijd de situatie in de Nederlanden bespreken. Het is een voorwendsel om beide mannen gevangen te nemen. Gedurende november worden de twee Gulden Vliesridders, die katholiek zijn en trouw zweren aan koning Philips II, in het Spanjaardenkasteel van Gent ondervraagd door leden van de Raad van Beroerten. Onder andere door leider Juan de Vargas en Louis del Rio.

Het verzet tegen aartsbisschop-kardinaal Antoine Perrenot de Granvelle wordt beschouwd als zijnde samenzwering en majesteitsschennis en, onder protest van vele edelen, worden de twee graven begin december 1567 ter dood veroordeeld en daarna naar Brussel overgebracht.

Waarschijnlijk is het behoorlijk doorgestoken kaart, immers Juan de Vargas heeft het ambt van auditeur aan de kanselarij van Valladolid en al zijn onderscheidingen verloren nadat hij op corruptie is betrapt. Zijn vertrek met de hertog van Alva naar de Nederlanden brengt hem ver van alle rechtszaken. Hij redt er zijn vel door. Daarbij worden de graven door koning Philips II waarschijnlijk als bedreigend voor zijn positie en visie beschouwd. Niet dat ze hem van de Spaanse troon willen stoten, maar zijn persoonlijk machtsstreven wordt door de iets oudere mannen niet erg geapprecieerd. Van Egmont is in 1522 geboren, Horne in 1524 en Philips in 1527. Ze kennen elkaar en hebben uren met elkaar doorgebracht! Kroonprins Philips is aan het Spaanse hof opgevoed, waar Van Egmont een militaire opleiding heeft gevolgd en tevens page van Philip's vader Karel V is geweest. Met de keizer heeft hij tegen de Barbarijse zeerovers gevochten. Graaf Horne is ook page en later zelfs kamerheer van Karel V. Als legeraanvoerder van het Leger van Vlaanderen boekt hij belangrijke successen voor Spanje.

In 1549 komt Philips op uitnodiging van zijn vader een aantal maanden naar de Nederlanden om zijn onderdanen te leren kennen. Van Egmont begeleidt de kroonprins op deze rondreis, waaraan Willem van Oranje, geboren in 1533, ook deelneemt. In 1554 onderhandelt Van Egmont in Engeland over het huwelijk van Philips met de katholieke koningin Maria I Tudor. In juli 1554 trouwen ze. Philips heeft geen opvolgingsrecht en het paar krijgt geen kinderen, maar zijn berucht vanwege hun vervolging van de protestantse ketters (Bloody Mary!). In 1556 verlaat Philips Engeland, en in 1558 sterft Maria in Londen. 

In 1559 brengt graaf Horne, als admiraal van de Nederlanden en opperbevelhebber van de vloot, koning Philips II van de Nederlanden naar Spanje. Een zestal jaar later gaat Van Egmont, op aandringen van de Raad van State, in 1565 naar Spanje om met de koning te praten over de situatie in de Nederlanden. Hij meent serieus dat hij de koning heeft overtuigd dat de hoge adel in de Nederlanden een belangrijker rol moet innemen en dat de religieuze vervolging moet afzwakken.

Kortom koning Philips II is goed op de hoogte van de kwaliteiten van Van Egmont en Horne, en de graven zijn in principe loyaal aan de Spaanse troon, dus wat is het geweest? Angst? Woede? Afgunst? Jaloezie? De jonge jongen die vanwege zijn leeftijd moet opkijken tegen de iets oudere jongens? In elk geval heeft hij een instituut en een leer gesteld boven het leven van mensen... klopt dat met de leer? Ik geloof dat Jezus zich liever ter dood liet brengen dan dat hij zoiets zou doen.

Hoe dan ook op 4 juni 1568 accordeert hertog Alva het doodvonnis en op 5 juni (Pinksteren) worden de graven na elkaar op de Grote Markt van Brussel onthoofd. Bij de bevolking roept het gebeuren afkeer en afschuw op. Nota bene kort ervoor, direct na de verloren Slag bij Heiligerlee op 23 mei 1568, heeft Alva op het Zavel te Brussel als represaillemaatregel al achttien edelen laten onthoofden.

Samen met de door Alva in 1569 ingestelde Tiende Penning (tien procent belasting op de verkoop van roerende goederen) wordt de terechtstelling van de graven Philips Horne (ofwel Philips de Montmorency) en Lamoraal van Egmont gezien als het begin van de gewapende Nederlandse Opstand. Eigenlijk is het bizar, belasting heffen in een gebied en vervolgens met dat geld een leger uitrusten om de bewoners van het gebied te onderdrukken en terroriseren. Door alle acties zakt de economie in de Nederlanden behoorlijk in.

Na de betreurenswaardige onthoofding van de graven Horne en Van Egmont laat koning Philips II, in het geheim, in 1570 in Simancas een tweede oom van Christine wurgen. Het is de baron van Montigny tevens ridder van het Gulden Vlies en gouverneur van Doornik: Floris de Montmorency. 

In Spanje heeft hij de kwestie in de Nederlanden enkel met de koning onder vier ogen willen bespreken. 

Ik neem aan dat Christine en haar familie woedend zijn. Waarschijnlijk zijn in hun ogen twee bekwame, onschuldige broers van moeder Marie de Montmorency vermoord.

Maakt macht blind? Soms vraag ik me af in hoeverre die katholieke volgers van de leer van Jezus Christus feitelijk hebben gemeend een zuiver geweten te bezitten. Hoeveel zicht hebben zij in al hun zekerheid daadwerkelijk gehad op het eigen handelen? Bezitten ze enig reflectievermogen? Zien ze zichzelf echt niet doden en moorden!?

Tussen alle ellende door vindt in de Doornikse dreven een verheugende gebeurtenis plaats; op 2 juli 1572 trouwt Christine de Lalaing met Pierre de Melun, prins van Epinoy, baron van Antoing en Werchin, en erfelijk grootofficier van Henegouwen. Als het klopt, is Pierre (net als Ailbertus d'Antoing) geboren in het kasteel van Antoing. Volgens Thédore Juste (1861) is hij als kapitein in het kasteel van Doornik gelegerd. Het echtpaar is katholiek, maar hangt net als Willem van Oranje de idee van godsdiensttolerantie aan. Daarnaast zijn ze net als de prins voorstander van het bijeenhouden en verzelfstandigen van de zeventien gewesten van de Nederlanden. 

Onder hertog Alva gaat de strijd ondertussen onverminderd door. Nadat de hertog een aantal nederlagen heeft geleden, volgt Don Luis de Requesen hem in 1573 als landvoogd op. Om de gemoederen te bedaren, schaft Don Luis in juni 1574 de gehate Tiende Penning en de Raad van Beroerten af. Aan de opstandelingen biedt hij een generaal pardon aan, tenminste als ze stoppen met hun acties. Uitgezonderd van dit pardon zijn de prins van Oranje, diens voornaamste aanhangers onder de adel, en predikanten. Als het erop lijkt dat zaken zich op deze wijze ten goede keren, blijkt oorlogvoeren - koning Philips II vecht tegelijkertijd tegen de islamitische Ottomanen- veel te veel geld te kosten en op 1 september 1575 wordt in Spanje het staatsbankroet uitgeroepen. De regering van koning Philips II is niet meer in staat de troepen te betalen. Op dit miserabele moment hebben in de Nederlanden sommige soldaten al tweeëneenhalf jaar geen soldij ontvangen.

Dan sterft begin maart 1576 Don Luis onverwacht in Brussel. Als dit bericht bij de troepen aankomt, slaan ze aan het muiten: eerst in Zierikzee, dan in Aalst, Breda en Lier. Koning Philips II stuurt Don Juan, Jan van Oostenrijk, als nieuwe landvoogd naar de Nederlanden, maar met te weinig militaire middelen om de orde en het gezag te herstellen en wederom met de eis om op religieus gebied geen concessies te doen. Volgens het wereldwijde web wordt Don Juan naar de positie van landvoogd gelokt met de idee dat hij na het herstel van de orde in de Nederlanden de katholieke, Schotse Maria van Stuart kan helpen in haar strijd tegen de protestantse Elisabeth I van Engeland. Tja, toekomstige status kan aanlokkelijk zijn.

In de Nederlanden blijft de rust verder uit, want op 20 oktober 1576 proberen de burgers van Maastricht zich te bevrijden van de lasten van de bij hen ingekwartierde troepen: Duitse huurlingen in dienst van Spanje. Landvoogd Don Juan komt te laat en de huurlingen weten zich, met behulp van muiters uit het (Spaanse) Leger van Vlaanderen, de overwinning toe te eigenen: Maastricht wordt geplunderd. 

Op 4 november 1576 vallen muitende soldaten Antwerpen binnen. Ze plunderen deze rijke stad tijdens wat sindsdien de Spaanse Furie wordt genoemd. Zonder anderen of andere steden te kort te willen doen, kan ik wel vertellen dat volgens ooggetuigen op die dag zevenduizend personen in en rond de stad sterven, ongeveer zeshonderd huizen afbranden en er voor een bedrag van twintig miljoen gouden kronen wordt geroofd. Veel inwoners weten te vluchten, maar de ellende van deze dag vormt het begin van de neergang van Antwerpen als handels- en havenstad (en het begin van de Gouden Eeuw voor Amsterdam).