297 PLUS OULTRA

VAARWEL OF TOT ZIENS?

Thea-Warrior

 

Luisterend naar de Engelen heb ik, na alle omzwervingen op het wereldwijde web, volgens mij aardig voldaan aan het ophelderen van de connectie tussen landvoogdes Isabella van Spanje en de papegaai op het altaarstuk van de hand van Jacques (Jacob) Jordaens in de afgebroken Sint-Maartenskerk.

Onbewust van mijn taak heb ik onbevangen gefotografeerd. In elk geval ben ik oprecht dankbaar dat ik het schilderij waarin Isabella afstand doet van haar sieraden in de Sint-Brixiuskerk heb ontdekt.

 

Nieuwe ontdekkingen roepen echter nieuwe vragen op. Ik ben serieus benieuwd welke weg dit schilderij - déze de ijdelheden van de wereld verzakende en aan armoede vastklampende Isabella van Spanje - uit de Sint-Brixiuskerk heeft afgelegd. Wie heeft Gaspar de Crayer de schilderopdracht gegeven? Waar heeft het oorspronkelijk gehangen? Hoe is het in de kerk terechtgekomen?

Isabella sterft in 1633. Het zou zomaar een memorieschilderij kunnen zijn, en haar neef en opvolger kardinaal Ferdinand van Oostenrijk kan dan de opdrachtgever zijn. Niet vreemd opkijken van zijn kerkelijke functie! Voor zijn huwelijk met Isabella is Albrecht van Oostenrijk eveneens kardinaal geweest. Volgens het wereldwijde web zo'n vijf jaar actief als aartsbisschop in Toledo.

 

Eind zestiende begin zeventiende eeuw beïnvloeden de Spaanse koningen Philip de verdeling van wereldlijke en kerkelijk-politieke functies maximaal om hun eigen positie te garanderen en stabiliseren. Albrecht en Isabella, volle neef en nicht, hebben enkel met speciale toestemming van de paus de kans gekregen om met elkaar in het huwelijk te treden. 

Is het nu tijd om afscheid te nemen van Isabella!? Voorlopig? Voorgoed? Laat ik me hierover niet druk maken; de tijd zal het leren. Vindt degene die op een Queeste gaat datgene wat wordt gezocht? Weet degene die op een Queeste gaat precies wat er wordt gezocht? Wordt het doel bereikt? Of gaat het om de Queeste-weg?

 

De twee pilaren op de laatste praalwagen in de ommegang van 1615 ter ere van Onze-Lieve-Vrouw in Brussel, de pilaren op het robuuste zegeschip in die fenomenale stoet ter ere van de triomf van Isabella, dragen de spreuk 'Plus Oultra'. Volgens het wereldwijde web een variatie op 'Non Plus Ultra', de tekst die de Griekse held Hercules, zoon van oppergod Zeus en de aardse prinses Alkmene, volgens de overlevering op de Zuilen aan weerszijden van de Straat van Gibraltar heeft gebeiteld... om het einde van de wereld in de klassieke oudheid te markeren. Echtgenote godin Hera veracht het overspel van Zeus. Het lukt haar niet om Hercules in zijn wieg door slangen te laten wurgen - in zijn spel doodt Hercules de slangen - maar ze blijkt wel in staat om hem haar melk te onthouden. Aldus mislukt Zeus' plan om zijn zoon Hercules het eeuwige leven van de goden te bezorgen... de gemorste melk vormt de Melkweg!

'Plus Oultra' is de wapenspreuk van Spanje; specifiek van keizer Karel de Vijfde als koning van Spanje. Het zou zomaar de mijne kunnen zijn... het is echter niet de bedoeling dat mijn 'Steeds Verder' zoveel slachtoffers oplevert als de verovering van 'de wereld' onder het Spaanse bewind in de zestiende en zeventiende eeuw.

 

Het is, geloof ik, hoog tijd dat ik me weer voorzichtig buiten de Sint-Brixius begeef. Mogelijk dat ik de schilders van de Vlaamse School eveneens een wijl achter me kan laten. In elk geval heeft Jacques (Jacob) Jordaens (1593-1678) gezien zijn altaarstuk van Sint-Maarten van energielijnen geweten en Gaspar de Crayer (1584-1669) met zijn Isabella-schilderij idem dito. Van Peter Paul Rubens (1570-1640) heb ik nog geen bewijs en van Antoon van Dyck (1599-1641) ook niet. De laatste heeft wel een schitterend portret gemaakt van 'concurrent' en vriend Gaspar de Crayer. 

Na de dood van Isabella wordt Gaspar de hofschilder van kardinaal-infant Ferdinand (1609-1641) van Oostenrijk. Zowel Rubens, Van Dyck als hij maken portretten van de nieuwe landvoogd. Aangezien Ferdinand al op 32-jarige leeftijd overlijdt, treedt Gaspar daarna in dienst van de volgende, door koning Philips IV van Spanje benoemde, landvoogd: aartshertog Leopold Willem van Oostenrijk.

 

Gaspar de Crayer wordt oud: 84 jaar. Zijn huwelijk, gesloten in 1613 in Antwerpen, met Catharina Janssens blijft kinderloos. Gaspar laat de wereld zijn oeuvre na. In vele musea en boven altaren in kerken en abdijen in België, Frankrijk en zelfs Duitsland en Nederland hangen zijn schilderijen. De laatste vijf jaar van zijn leven woont hij in Gent, waar hij nog een groot atelier weet te voeren. Veel van zijn levenswerk is al aan mijn oog voorbijgetrokken. Of op het wereldwijde web of in boeken geschreven door Hans Vlieghe. Opvallende statieportretten, zoals koning Philips IV in zijn goudkleurige metalen paradetenue of Kardinaal-Infant Ferdinand van Oostenrijk in schitterend rood satijn. Hebben deze adellijke personen echt voor Gaspar geposeerd? Mogelijk landvoogd Ferdinand wel. Een van de religieuze afbeeldingen door Gaspar de Crayer blijft bijna tergend op mijn netvlies hangen. Het is het schilderij 'De Opstanding van de Heiligen Monulphus en Gondulfus uit hun Graven' dat zich in Maastricht in het Museum Bonnefanten bevindt. De compositie is uniek; met duidelijke lijnen! Ik ben zeer benieuwd, want heb het idee dat ik in de toekomst nog met dit schilderij te maken krijg.