250 LOUIS GALLAIT

LANDELIJK BEKEND

Thea-Warrior

 

Als ik in de fototheek van het KIK over het schilderij 'Christus geneest de blindgeborene' van Louis Gallait struikel, realiseer ik me niet dat hij de schilder is van 'De Pest van Doornik in 1092'. Al vind ik dit schilderij in juli 2020 schrijvend over kanunnik Ailbertus d'Antoing zeer intrigerend ik verdiep me niet in de schilder om mezelf niet voor gek te zetten. 

Net als Rogier van der Weyden wordt Louis Gallait geboren in Doornik. Wat zijn geboortemaand betreft, twijfelt het wereldwijde web wat, maar met Serge Le Bailly de Tilleghem (1987) houd ik het op 10 mei 1810.  

In mei 1822 sterft zijn vader Ignace. Het zijn tijden waarin de dood nog onverwacht (misschien meer verwacht!) uit de hoek kan komen.

 

Louis studeert aan het Athénée Royale de Tournai. Na de dood van zijn vader mag hij van zijn moeder naar de Academie voor Schone Kunsten; de tekenschool van Tournai. Waarschijnlijk alle avonden, behalve zon- en feestdagen, van zes tot acht uur. Gratis onderwijs; betaald door de stadsmagistraat, die ook de leerling keuren. Terwijl hij overdag werkt als klerk bij een advocaat krijgt hij eerst les van tekenleraar Corneille Cels en later van schilder Philippe-Auguste Hennequin. Het is een gedegen opleiding; van het natekenen van papieren voorbeelden van oren, neuzen en hoofden; via simpele naar ingewikkelde composities; naar zelfstandig tekenwerk met levende modellen èn rond zijn achttiende 'schilderwerk'.

 

In 1832 (22 jaar oud!!!) behaalt hij - tot zijn verrassing - zijn eerste grote succes op een concours georganiseerd door de Sociëteit van de Schone Kunsten en Literatuur in Gent. Volgens Serge Le Bailly de Tilleghem doen er 165 artiesten aan mee, die samen 391 werken aanleveren. In het thema 'de Heer en de Farizeeërs' ofwel 'Geef aan de keizer wat van de keizer is en aan God wat van God is' heeft Louis elf concurrenten. Zijn schilderij 'Le denier de César' - De schattingpenning van de Keizer - bezorgt hem de eerste prijs van het concours: de Prix d'Histoire.

Hij mag kiezen; een gouden medaille of de tegenwaarde ervan: 400 Hollandse florijnen. Volgens de legende onbekend met papiergeld laat Louis zich betalen in zilveren munten met een waarde van 5 florijnen per stuk: een rinkelende, loeizware schat om in zijn eigen jaszakken en in die van een vriend te herbergen.

Als hij op 23 augustus 1832 terugkomt in zijn geboorteplaats, bezorgen vrienden, familie en bekenden hem een groots onthaal. Le Bailly de Tilleghem haal een lokale krant aan waarin wordt gesproken van een optocht waaraan meerdere pelotons van de Civiele Garde; de Philharmonische Sociëteit en de Sociëteit van Sint-Michael deelnemen. Er zijn versierde bogen opgericht en aan de huizen hangen draperieën. En om nooit te vergeten, Louis Gallait mag genieten van luide toejuichingen van de inwoners van Tournai aan zijn persoon.

  

Le Bailly de Tilleghem vertelt verder dat het schilderij 'Le denier de César' ook negatieve kritiek krijgt: de groepjes in het ontwerp staan te gedrongen bijeen; de grootte van de handen past niet bij die van de lichamen; de penseelstreken ogen onzeker; er bestaat teveel contrast tussen de donkere en lichte partijen; de verf is te mat, enz. Sommigen ventileren zelfs jaloers dat het schilderij deels het werk is van meester Hennequin. Dit laatste is in ieder geval een bewijs van de nauwe, vriendschappelijke betrekkingen tussen de leermeester en zijn leerling.

Hoe dan ook, na het behalen van de eerste prijs in Gent verandert Louis Gallait van baan. Volgens Le Bailly de Tilleghem wordt hij  tekenleraar aan de basisschool voor modeltekenen in Tournai. Niet lang, want begin januari 1833 krijgt hij een subsidie om zijn studie voort te zetten aan de koninklijk Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen.

Hij schildert er in de nabijheid van Mathieu van Brée, en leert er de strijd tussen de neo-klassieken en de romantici kennen. Louis Gallait kan niet echt kiezen. Wat later zal hij schrijven: 'Het lijkt me dat goed tekenen, de natuur observeren en haar feitelijk weergeven, zich laten inspireren door grote ideeën, grote meesters bestuderen, onderwerpen kiezen die de aandacht van de toeschouwer weten te binden en tot de ziel spreken, zie hier het doel van schilder; verheugd degene die deze kwaliteiten weet samen te brengen, en minder belangrijk of het klassiek of romantisch wordt uitgevoerd.'

 

In 1833 schildert Louis in Antwerpen, op zichzelf aangewezen, 'Christus geneest de blindgeborene'. In een brief van 3 augustus 1833 aan zijn moeder onthult dat hij het financieel zwaar heeft. Zonder de directe steun van familie, vrienden en leermeester schijnt het leven psychisch behoorlijk belastend te zijn. Volgens hem is het schilderij bijna af, maar hij mist de eerlijke opmerkingen van genoemde vertrouwden. Het schilderij is het dubbele werk van het eerdere en het kan zich erop laten voorstaan dat het hem heeft laten zweten. Meerdere keren, zo stelt hij, heeft hij palet en penselen tegen de muur gegooid om daarna ontmoedigd buiten te gaan wandelen. Treurig, terwijl tranen zich aan zijn boze ogen opdringen omdat hij de kleuren uit zijn gedachten niet kan treffen. Maar, zo schrijft hij, hij begint kleur te voelen (Le Bailly de Tilleghem, 1987).

 

'Christus geneest de blindgeborene' is het schilderij dat Louis instuurt naar de salon in Brussel en waarmee hij nationale bekendheid verwerft. Enkele inwoners van Tournai voelen zich geroepen een openbare intekening op te starten. De donaties volstaan en dus kan het schilderij fungeren als gift van de bevolking van Doornik aan de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal.

Op zich is het al magistraal dat de Kathedraal op een krachtplek is gebouwd, maar met dit schilderij, gebaseerd op het energielijnenpatroon van de Kathedraal, mogen ze zichzelf gelukkig prijzen. Zo goed als zeker heeft het in de noordelijke kooromgang op de gele Madonnalijn gehangen, want deze energielijn is vrij breed. Het is een passende plek.

Op dit moment in augustus 2021 - tijdens de nog steeds van kracht zijnde renovatie en restauratie - zit het magistrale kunstwerk in een houten krat in een kelder van de kathedraal. 'Goed opgeborgen...' zegt de vrouw die op zondag 25 juli 2021 na de mis zorgdraagt voor de kelken en andere misbenodigdheden.

 

Negatieve kritiek treft ook het schilderij 'Christus geneest de blindgeborene'. Recensent Campan, geciteerd door Le Bailly de Tilleghem, stelt dat het schilderij een uitvergrote replica is van de compositie van 'Le denier de César' en dat de kleuren van de kleding eveneens overeenkomen. Het zal zo zijn... gelukkig meldt Campan dat Louis Gallait in het ontwerp goede correcties heeft aangebracht: er zit minder gedrongenheid in, en de gezichtsuitdrukkingen kennen een eerlijk sentiment.

Ik vraag me af of... als de composities zo gelijk zijn... of het energielijnenpatroon dan ook reeds in 'Le denier de César' is verwerkt. Dit kan het geval zijn als het patroon gewoon als vormcriterium bij de opdracht van leermeester Philippe-Auguste Hennequin van de Academie heeft gehoord; om de opdracht moeilijker te maken. Tijdens het schilderen hoeft de leerling ofwel Louis Gallait niet eens te weten dat hij werkt met het energielijnenpatroon van de Kathedraal.

 

Het lijkt erop dat het originele schilderij 'Le denier de César', dat in 1833 in Gent is achtergebleven, niet meer bestaat. Le Bailly de Tilleghem vertelt dat het originele schilderij deels op andere schilderijen is afgebeeld. Op twee portretten bevindt het deel met de blindgeborene en Christus zich op de wand achter de afgebeelde personen. Louis Gallait heeft zijn 'eerste-prijs-schilderij' blijkbaar gekoesterd. In 'Louis Gallait (1810-1887) - La Gloire d'un Romantique' toont Le Bailly de Tilleghem een kleine voorstudie: een gewassen pentekening van 31 bij 43 centimeter.