188 XBALAMQUE EN HUN APUH

ZOEKEN NAAR EEN ANTWOORD

Thea-Warrior

 

Eigenlijk is deze Nieuwjaarsdag 2004 bedoeld om op eigen houtje Tikal te bezoeken, maar - bijna niet te geloven - we voelen ons niet geroepen naar die unieke plek te gaan. Mijn persoonlijke doelen het ontmoeten van 'de Ceiba in Palin' en het bezoeken van 'de Tempels van Yaxchilan' heb ik bereikt, derhalve ben ik absoluut tevreden. Daarnaast kost het me behoorlijk moeite om goed in mijn eigen energie te blijven: ontspannen is nu cruciaal.

 

Volgens het wereldwijde web ligt het oudste deel van Flores - de vroegere Mayastad Tayasal - op een eiland in het Meer van Petén Itzá. Pas in 1697 hebben de Spanjaarden deze laatste onafhankelijke Mayastaat veroverd èn volledig vernield. Achteraf voelt het heel goed op dit eiland - op deze oude plek - overnacht te hebben. Het web verhaalt ook dat in de klassieke periode van de Mayabeschaving Tikal een van de machtigste steden van het rijk is geweest, bewoond tussen 400 voor en 1000 na Christus. Enigszins verbijsterd lees ik dat de beroemde Tempel I van Tikal 'de Piramide van de Grote Jaguar' wordt genoemd.

Voor de komst van de Europeanen is de Mayabeschaving trouwens reeds ingestort. De voortdurende onderlinge oorlogen en het gegeven dat door overbevolking grond en grondstoffen uitgeput zijn geraakt, zijn daar debet aan. Ik lijkt me inderdaad een hele kunst om als land de eigen bevolking zelf te voeden. 

 

Na het ontbijt gaat Aad opnieuw zwemmen in het Meer. Ik heb nog stevig last van mijn verontwaardiging van gisteren in La Técnica; waarom heeft dit moeten gebeuren? Dan hoor ik een Stem die zegt: "Lees de Popul Vuh, die heb je niet voor niks... daar staat het antwoord in."

Het klopt, op mijn verjaardag heb ik in Panajachel een met tekeningen versierd boekje gekocht: 'Popol Wuh - Ancient Stories of the Quiche Indians of Guatemala' geschreven door Albertina Saravia-Enriquez. De prachtige tekeningen komen uit de Maya-Codices. Achterin staat een aardige woordenlijst. Balam betekent jaguar!

Het eerste verhaal - over de creatie - heb ik al gelezen, dus zet ik me aan het tweede verhaal dat gaat over twee heldhaftige jongeren Xbalamque en Hun Ahpu die verbolgen zijn over het gedrag van een trotse man en zijn familie. Staat er een antwoord in? Ik zal het verhaal uit het Engels vertalen:

 

De hemel en de aarde bestaan reeds, maar het licht van de zon en de maan is nog vaag. Vanwege zijn rijkdom is het wezen Wukub K'acquix - Zeven Rode Veren - zeer trots op zichzelf. Hij heeft twee zonen Zipacna en Cab Rakan - Twee Voeten - bij zijn vrouw Chimalmat. De oudste Zipacna ziet zichzelf als de eigenaar van de bergen, omdat hij deze in één nacht heeft gecreëerd. Als zijn broer Twee Voeten zich beweegt, zorgt hij ervoor dat de hoge bergen bewegen. Beide zonen van Zeven Rode Veren zijn zeer trots op zichzelf. 

Allemaal lopen zij met hun trots te koop, hetgeen in de ogen van twee jongeren, Hun Ahpu en Xbalamque, zeer kwaadaardig is. Hun Ahpu en Xbalamque observeren Zeven Rode Veren en zien dat hij een boom heeft waarvan hij elke dag de gele bessen eet om zich te voeden. Terwijl ze hun blaaspijpen meenemen, gaan ze stilletjes naar de boom toe en verstoppen ze zich in het gras bij de boomstam. Zeven Rode Veren klimt in de boom en Hun Ahpu raakt hem met zijn blaaspijp en breekt zijn kaak. Schreeuwend van pijn valt Zeven Rode Veren omlaag. 

 

Om hem te overmeesteren buigt Hun Ahpu zich over Zeven Rode Veren heen, maar deze grijpt Hun Ahpu bij de arm, trekt deze uit de kom en neemt de arm mee naar huis. Thuis aangekomen zegt hij tegen zijn vrouw: "Twee demonen hebben mijn kaak ontwricht met een schot van een blaaspijp. Al mijn tanden zitten los en ik heb tandpijn. Maar ik heb de arm van een van hen meegebracht. Hang die boven het vuur; de twee demonen zullen er wel om komen."

Chimalmat, de vrouw van Zeven Rode Veren, hangt de arm van Hun Ahpu in de rook boven het vuur.

 

Nadat ze erover nagedacht hebben, besluiten Hun Ahpu en Xbalamque met een oude man en een oude vrouw te gaan praten. De oudjes zijn zo oud dat ze helemaal gebogen zijn. De jongeren nodigen hen uit: "Kom met ons mee naar het huis van Zeven Rode Veren. Hij heeft de arm van Hun Ahpu meegenomen. Gebruik enkele trucs om hem te overmeesteren."

"Prima," antwoorden de oude vrouwe en de oude man, "we zullen je arm terugplaatsen waar hij hoort."

 

Ze vinden Zeven Rode Veren, kreunend van tandpijn, zittend op zijn troon. De twee oudjes passeren zijn huis terwijl de twee jongens achter hen aan het spelen zijn. Zeven Rode Veren roept de twee oude mensen en vraagt hen om hem te genezen. De oudjes trekken zijn tanden en stoppen korrels van witte mais ervoor in de plaats. Zo verliest Zeven Rode Veren zijn vorstelijke verschijning. Dan doorboren ze zijn oogpupillen en nemen ze al zijn zilveren ornamenten weg. Dit is de manier waarop Zeven Rode Veren omkomt. Chimalmat, zijn vrouw, sterft ook. Nadat de arm van Hun Ahpu in de kom is teruggezet, nemen de twee jongeren afscheid van de ouderen.

Op deze manier hebben ze de opdrachten van het Hart van de Hemel gehoorzaamd.

 

Het antwoord? Ik kies de laatste zin: "Op deze manier hebben ze de opdrachten van het Hart van de Hemel gehoorzaamd."

Er vinden op de wereld gebeurtenissen plaats die door ons mensen niet helemaal te begrijpen zijn, maar die om de een of andere reden wel nodig zijn. Door het breken van de kaak wordt de trots gebroken. Aan wie kan ik 'de trots' koppelen. Aan de rijke blanke toeristen? Aan mezelf? Ergens klopt er iets totaal niet. Het beeld van de dure schoenen, kleding en tassen, de chique hotels en bussen, de snelheid en de rijke maaltijden... het moet een crime zijn voor de arme mensen om aan te zien. Je zult zelf het hoofd nauwelijks boven water kunnen houden en dan komen 'de rijken' langs. Logisch aan de ene kant, misdadig aan de andere om 'de rijken' een streek als een 'te gammele bus' te leveren.

Ben ik 'de trotse mens'? Ik vind mijn rijkdom verre van vanzelfsprekend...

Is het een vorm van wraak? Wraak voor alles dat in het verleden en heden de autochtone bevolking is en wordt aangedaan? Deugt de eigenaar van de bus of is dat iemand die rijk is ten koste van eigen landgenoten? Wat mij betreft zouden 'de rijken' gewoon met het plaatselijke openbare vervoer moeten gaan en x keer zoveel moeten betalen voor een buskaartje als 'de armen'; gewoon net zoveel als in het eigen land. Is de weelde van de rijkdom realistischer te spreiden? Hoe?

 

Als een arm is weggerukt kan de persoon de werkelijkheid niet meer omvatten. Ergens herken ik dit wel, het is een van de redenen waarom ik me in contact met 'de armen' zo beroerd voel. Mogelijk voelt een deel van de bevolking van Guatemala zich in deze zin ook 'gehandicapt'.

Blijkbaar zullen jong en oud samen moeten werken om helend te werk te gaan. Trots op vergaarde rijkdom is geen waardig gedrag. Rijkdom is niet vanzelfsprekend. In het verhaal van de Quiché stellen de jongeren Xbalamque en Hun Apuh het aan de kaak en de oudjes maken het werk definitief af: 'In this way they obeyed the orders of the Heart of Heaven.' 

 

Met andere woorden: Tegen 'het kwaad' mag in de aanval worden gegaan. Wie zijn in La Técnica in de aanval gegaan? De autochtone bevolking? Ik geloof het wel. Ben ik in de aanval gegaan? Ja! Heb ik een truc toegepast? Ja! Fysiek aanvallen gaat mij te ver, maar de beoogde samenwerking met wijsheid (met de oudjes) bevalt me wel. Boosheid laten zien (ook al wordt dit door sommigen beschouwd als een verlies van waardigheid) en correct verbaal feedback geven... het blijft juist als er onrecht lijkt te bestaan.

 

Tevreden met het ontvangen antwoord uit de Popul Vuh wandel ik met Aad naar de wijk Santa Elena om wat geld op te halen. Op ons eiland spendeer ik een deel daarvan aan souvenirs. Café-restaurant 'Las Puertas' is na de vrolijke nacht uitgestorven, maar de bananensmoothie smaakt uitstekend en stap voor stap kom ik weer bij mezelf uit.

En nu!? Hm, ik vraag me nog steeds af of er in La Técnica echt een shuttlebus had moeten staan...