141 WERKZAAMHEDEN

HERSTEL EN OPGRAVINGEN

Thea-Warrior

 

De restauraties, die in en rond de kathedraal worden verricht, bieden archeologen de gelegenheid eens goed in de ondergrond te kijken. Mijn echtgenoot bekijkt de diepe sleuf die de hele noordbeuk van het Romaanse schip openlegt en ik voeg me bij hem. 

 

Het is een museum in een kerkgebouw. Borden met heldere teksten, prachtige foto's en kleurige schetsen belichten tweeduizend jaar historie. Hier wordt duidelijk al heel lang een krachtplek gekoesterd. Het past bij mijn queeste om op deze plek Romeinse restanten aan te treffen, want Rafael Verjans uit Tongeren heeft enkel in steden die aantoonbaar een tweeduizend jaar oude Romeinse geschiedenis hebben kopieën van zijn Billenniummonument laten plaatsen. 

 

Met een Romeinse badkuip is in de Kathedraal van Tournai sprake van een thermaal complex uit het begin van de vierde eeuw. Ik zie het helemaal voor me, die blote Romein die zich in die badkuip laat zakken om zich te ontspannen. Het stof van een dag werken heeft hij reeds eerder van zijn lijf gewist. Hygiëne is voor Romeinen echt 'een dingetje' geweest. Bij een dergelijk badhuis heeft beslist een tempel gestaan, geen idee of daarvan in Tournai al restanten zijn gevonden.

 

Volgens de infoborden steunt Lodewijk de Vrome, koning der Franken en medekeizer naast zijn vader Karel de Grote, in 817 bisschop Wendilmarus zodat de laatste de behuizing van de kanunniken in Tournai kan uitbreiden. De jongste zoon van Lodewijk, Karel de Kale, eveneens keizer van het Heilige Roomse Rijk, vermeldt in een diploma dat in Tournai in 855 de Heilige Mariakathedraal is gewijd.

In de noordelijke zijbeuk van deze kathedraal bevindt zich blijkbaar een doopkapel met daarin een gemetseld bekken met een houten doopkom. Het doopbekken wordt overhuifd door een baldakijn. Het geheel is volgens deskundigen voor die tijd een vrij ongebruikelijk bouwwerk, maar de omvang ervan toont wel aan dat in de kathedraal van Tournai dopen door onderdompeling nog de gangbare praktijk is. Eind 9e eeuw plunderen de Vikingen de stad en branden haar plat.

 

De kathedraal van het jaar duizend krijgt op de infoborden ook de nodige aandacht. In de eerste helft van de elfde eeuw wordt deze grote kathedraal gebouwd onder het episcopaat van Noyon-Doornik. Van 1000-1030 zetelt bisschop Hardewijn op de cathedra en van 1030-1044 bisschop Hugo. Beiden zijn bevriend met de graaf van Vlaanderen. Bisschop Boudewijn I (1044-1068) lijkt meer bevriend te zijn met de koning van Frankrijk. Hij moet meemaken dat de troepen van de Duitse keizer Hendrik II in 1054 de stad Doornik plunderen en in brand steken, en dan is er in 1066 opnieuw een grote brand. Mogelijk brandt de kathedraal van het jaar duizend bij beide gelegenheden, bij de laatste zeker. Van 1068-1098 is Radboud II bisschop. Bij de opgravingen zijn de lichamen van de twee laatste bisschoppen trouwens in het schip teruggevonden, en op het wereldwijde web zijn daar zelfs beelden van te zien!

Onder bisschop Radboud II is Ailbertus d'Antoing kanunnik en cantor. Na de dood van deze bisschop gaat Ailbertus in 1099 naar Rome om de splitsing van het bisdom Noyon-Doornik te bepleiten. Tevergeefs, zoals ik al verteld heb. Onder bisschop Balderik (1098-1113) wordt begonnen met de bouw van het huidige Romaanse deel van de kathedraal. Ailbertus d'Antoing lijkt dan al zijn eigen plan te trekken. Overigens liggen de plattegronden van alle zes eerdere kerken binnen het oppervlak en de omtrek van de huidige Notre-Dame de Tournai.

 

Naast genoemde verrassende ontdekkingen zorgt de bestaande restauratie natuurlijk ook voor beperkingen. Het gotische koor en noordertransept blijken afgesloten. Los daarvan sluit het renaissancistische marmeren doksaal massief, en bijna vijandig, het gotische koor af. Al droom ik even van frêle bouwstructuren en van ijl zacht licht door hoge glas-in-loodramen, door de herstelwerkzaamheden gaan deze aan mij voorbij. 

De medaillon-afbeeldingen van het doksaal zijn stuk voor stuk de moeite van het bekijken waard. Tussen 1570 en 1573 heeft architect en beeldhouwer Corneille Floris deze toen moderne afscheiding laten bouwen. Ik vind de uitstraling afwerend, maar wie weet misschien is dit wel de bedoeling geweest. Onnodig te zeggen dat ik vind dat dit doksaal behouden moet blijven... het vormt een obstakel om verbouwereerd en met ontzag naar te kijken. Mariage (2014) vertelt dat het huidig doksaal een gotisch doksaal vervangt dat in augustus 1566 tijdens de beeldenstorm is verwoest.

 

Het valt me nu op dat ik in de kathedraal totaal niet op het idee kom dat de verbouwingen en afgesloten kathedraaldelen me zullen belemmeren bij het ontdekken van de energielijnen in de kathedraal. Na mijn kennismaking met de Abdijkerk van Rolduc in februari 2019 is dit ook pas mijn tweede verkenning. Ben daar en toen in Doornik eigenlijk nog heel blij met het ontraadselen van 'de verdwaalde zonnewijzer van Rolduc' en dwaal ontspannen en onwetend rond.

Na het bestuderen van de opgravingen in de noordbeuk van het schip neem ik het doksaal in de viering in ogenschouw. Vervolgens draai ik me om naar het westen. Mijn hart slaat sneller als ik de sterrenbeelden zie waarover de Engelen telkens weer hebben gesproken.