100 DE OOSTELIJKE CONCHA - DEEL 11

KERKLERAAR THOMAS VAN AQUINO

Thea-Warrior

 

Thomas van Aquino leeft in de dertiende eeuw van ca. 1225 tot 1274, en is theoloog en filosoof. Volgens directeur Corten van Rolduc is Thomas de patroon van de studerende jeugd, vandaar dat hij afgebeeld wordt met een groot boek onder zijn arm. 

Volgens het wereldwijde web treedt Thomas, tegen de zin van zijn familie in, in 1244 toe tot de orde der dominicanen. Omdat de familie voorkeur heeft voor de benedictijnen ontvoeren zijn broers hem en houden ze hem in het familiekasteel Roccasecco gevangen. In 1246 wordt Thomas naar Parijs gestuurd, waar hij de beroemde leraar Albertus Magnus ontmoet. Thomas volgt hem naar Keulen. In 1252 blijkt hij reeds de bijbelleer te onderwijzen in het klooster van St.-Jacques in Parijs. De universiteit van Parijs verleent hem in 1257 de graad van magister en vervolgens verblijft hij langere tijd of in Parijs of in verschillende plaatsen in Italië aan het pauselijk hof. Uiteindelijk doceert hij in Napels aan de universiteit. Op weg naar het Concilie in Lyon sterft hij onderweg in de cisterciënzerabdij van Fossanova.

 

De systematische manier van denken waarmee Thomas naar de waarheid zoekt en waarmee hij zaken met elkaar in verband brengt, wordt zeer gewaardeerd. Thomas is zelfkritisch: hij durft zichzelf op een later tijdsstip te corrigeren. Wat hij schrijft wordt daarmee 'het huidige beste antwoord'. In zijn geschriften staat God centraal, andere zaken zijn relevant voor zover ze op God betrekking hebben. Feitelijk heeft Thomas van Aquino in zijn leven een honderdtal werken het licht laten zien, waaronder heel wat beroemde. Natuurlijk is dit geheel al eeuwen voer voor deskundigen om over te bakkeleien. In de middeleeuwen - zijn eigen tijd - wordt hij reeds zo gewaardeerd dat paus Johannes XII hem in 1323 heilig verklaard.

 

In het algemeen proberen middeleeuwse denkers het denken - de rede - in overeenstemming te brengen met het geloof. Uitgangspunt is dat God alles geschapen heeft, en dit gegeven proberen ze te onderbouwen  met realistische argumenten. De Aarde met mensheid staat, als Schepping van God, centraal.

Eeuwen ervoor is in deze al een belangrijk idee onderuit gehaald: wetenschappers gaan er al vanuit dat de Aarde niet plat maar rond is. Ook in Thomas' tijd staat het geloof deels op de helling; is de Aarde wel het middelpunt van het Heelal?

Het zal nog eeuwen duren voordat dit idee door systematische waarneming onderuit zal gaan. Aan het eind van zijn leven poneert de in Pruisen geboren Nicolaas Copernicus (1473-1543) dat de zon centraal staat in ons zonnestelsel: de zon draait niet meer rond de aarde, maar de aarde draait rond de zon. Galileo Galilei (1564-1642) uit Italië onderbouwt de hypothesen van Copernicus, maar omdat de rooms-katholieke Kerk de Aarde nog in het middelpunt zet, raakt hij met de kerk in conflict. Wat ik in deze controverse geweldig vind, is dat - volgens het wereldwijde web! - in 1563 op het Concilie van Trente wordt geformuleerd dat de Bijbel uitsluitend op het gebied van geloof en moraal onfeilbaar is, en dat er geen uitspraken gedaan worden op het gebied van de wetenschap.

 

Thomas van Aquino heeft hard gewerkt om godsbewijzen te formuleren. In zijn boek 'Summa Theologiae' dat geschreven is tussen 1266 en 1273 staan vijf bewijzen. De eerste vind ik mooi, deze betreft het concept van 'verandering'. Thomas volgt in deze Aristoteles (384-322 voor Christus) dat er een oorzaak moet zijn voor verandering... een eerste beweger. De eerste beweger is God.

Zoals verteld richt Augustinus (ca. 354-430) zich al op werk van de Griekse filosofen Plato en Aristoteles, met name Plato. Thomas houdt zich meer bezig met het prachtige werk van Aristoteles, de leerling van Plato. 

Belangrijk is dat, hier in het westen, in het begin van de dertiende eeuw Aristoteles' werken van het Grieks naar het Latijn, de wetenschappelijke taal uit die tijd, worden vertaald. Op verzoek van wie anders dan Thomas van Aquino is de Vlaamse dominicaan Willem van Moerbeke (ca. 1215 - ca. 1286) in deze heel actief.

 

En ik? Hoewel ik het met mijn hersenen niet wetenschappelijk hard kan maken (ben ook maar een mens), ben ik - Aristoteles en Thomas volgend - overtuigd van het bestaan van de Eerste Beweger in het centrum van het Heelal. Ons zonnestelsel bestaat, maar wel ver van het centrum - de Witte Roos - verwijderd. We verblijven tamelijk richting de rand van het Heelal. Mijn idee over de mensen? Die zullen blijven proberen God te evenaren. De Bijbel onfeilbaar? Hm, tijdens het schrijven van van mijn boek 'Het Verhaal van de Steen' dat gaat over een daadwerkelijk plaatsgevonden, sjamanistisch getint, experiment met vrienden en studenten ben ik totaal verbaasd door de ervaring van Wiesje, een jonge vrouw die in 'Haar Reis' een zaadcel verbeeldt en die verhaalt hoe deze zaadcel een eicel bevrucht. Laat die biologische weg nou gelijken op het verhaal in de Bijbel van de Schepping door God van de Aarde. Ik denk dat ik 'Het Verhaal van de Steen' ook op Levendweb dien te zetten. De wetenschap kan veel verklaren, onderbouwen en ontwerpen, alle respect, maar de Eerste Beweger die halen ze echt niet in!

 

Ondertussen ben ik door de oostelijke concha van de Abdijkerk van Rolduc gewandeld en heb op deze wandeling een poort voor Jezus gebouwd. Wat een verrassing. Er zijn nog wat trivia; even roddelen. Thomas van Aquino moet nogal corpulent geweest zijn; in koorbanken neemt hij twee plaatsen in. Waarschijnlijk veel gezeten om te lezen en te schrijven, mogelijk wat te weinig beweging genomen, misschien te veel gegeten, misschien een genetisch bepaalde lichaamsvorm. Mildheid past in deze (wanneer niet!?). Schrijven moet hem ook moeilijk afgegaan zijn, hij krabbelt vrijwel onleesbare letters, dus heeft hij veel gedicteerd.

Naast dit enigszins negatief-kritische commentaar even naar de andere kant: de manier waarop Thomas in zijn colleges tegenstanders met elkaar laat werken is geniaal. Hij zet ze ten behoeve van de discussie, de disputatio, niet tegenover elkaar, maar naast elkaar. Hij poneert een stelling en dan mogen ze samen alle argumenten vóor bedenken en daarna alle argumenten tegen, waarop hij hen vervolgens uitdaagt iets te bedenken dat de bezwaren, de argumenten tegen, weerlegt.

 

Oef, ik zou het allerbelangrijkste van Thomas van Aquino bijna vergeten: zijn visioen. Tegen het einde van zijn leven heeft Thomas een visioen, waardoor hij alles wat hij tot dan toe geschreven heeft, beschouwt als zijnde stro. Daarna heeft hij niet meer geschreven. Zijn boekwerk 'Summa Theologiae' heeft hij dan ook niet afgemaakt; dat hebben anderen gedaan waarbij ze zich volgens het wereldwijde web op Thomas' werk 'Scriptum' hebben gebaseerd. Wat zou hij gezien hebben... hoe klein de mens ten opzichte van God werkelijk is? Zo jammer dat Thomas zijn visioen niet beschreven heeft. Het zet me wel aan het denken, soms is het of ik mijn persoonlijke leven op stilstand zet, door achter de computer te kruipen. Toch denk ik dat ik beroerd zal sterven als ik stop met Levendweb.

Thomas 'bewijst' - in navolging van Aristoteles - Gods bestaan doordat er continu verandering is, maar de energielijnen en krachtplekken dan? Door de versleuteling van hun bestaan in eeuwenoude raadsels kan ik toch aantonen dat energielijnen en krachtplekken al eeuwen op dezelfde plaats liggen...