DEKEN THOMAS BUYS
Thea-Warrior
Volgens de website zou op zondag 7 juni 2020 de Stevenskerk open zijn, maar de coronacrisis houdt de deuren blijkbaar toch gesloten. Eigenlijk wil ik in de Heilig-Grafkapel foto's maken van Nicodemus en Jozef van Arimathea, en aan de oostkant van het zuidertransept zoek ik een kapiteel.
Enigszins balend van de dichte deuren drink ik een cappuccino op het terras van 'De Blonde Pater' in de Houtstraat. Aan het eind van de straat lonkt boekhandel van Hoorn naar me en mijn ogen gaan op Kwatta. 'Iets' duwt me naar binnen.
Op zoek naar 'iets' aardigs over Nijmegen blader ik door boeken. Plotseling scant mijn oog een zwart-wit tekening van de grafplaat van kanunnik Thomas Buys. Smalle schoudertjes en een kazuifel met een Y: 'Net het gaffelkruis...'
Dan trilt er 'iets': 'Wist Thomas Buys van de energielijnen in de Stevenskerk? Passen de energielijnen?'
In minder dan een seconde projecteert mijn geestesoog de energielijnen op de afbeelding van de grafplaat. Geschrokken denk ik: 'Nee, nee, nee, niet nog een... het is genoeg... het is wel goed zo.'
Ik klap het boekje dicht en zet het gauw terug tussen de andere.
Maar het zaad is gezaaid, dus ga ik op maandag 8 juni terug naar boekhandel van Hoorn. Van de schrik geen enkel idee hoe het boekje eruitzag, waarover het ging of wat de titel was. Ik blader en blader, maar de afbeelding laat zich niet vinden.
Op zaterdag 13 juni is er een pianoconcert in de Stevenskerk, vierhandig uitgevoerd door het duo Marte en Marten. In één woord: grandioos. Het biedt mij tevens de ultieme gelegenheid om voor en na het concert enkele foto's te maken.
De bronzen (koperen) grafplaat van deken Thomas Buys, overleden op 7 oktober 1570, is in 1895 tegen de noordwand van het hoofdkoor bevestigd. Een initiatief om verdere schade te voorkomen, immers eeuwenlang hebben geschoeide voeten eroverheen gelopen en de slijtage is evident. De grafplaat meet honderd bij zestig centimeter en is in principe als een keurige rechthoek te fotograferen. Even uit de losse pols lukt me dat echter niet. Ik kom in de buurt, maar toch.
Waar de grafsteen-met-plaat van Thomas Buys oorspronkelijk in de Stevenskerk gelegen heeft, is me niet bekend. In de kerk zijn na WO-II veel grafstenen verplaatst. Grotere zijn op het hoogkoor terechtgekomen en kleinere liggen als plaveisel aan de buitenkant van de kerk tussen de steunberen. De bestaande energielijnen kan ik dus niet aan de oorspronkelijke grafzerkplek koppelen.
Tussen de steunberen buiten ligt trouwens mijn lievelingsgrafsteen: een steen met een achtpuntige ster. Daar begon in 1975 mijn liefde voor de Stevenskerk, maar dit terzijde.
Dirk-Jan Dekker (2004) heeft op de website djdekker.net zowel de Latijnse tekst uit de sierrand van de grafplaat geplaatst als de Nederlandse vertaling. Dank, dat scheelt mij werk!
Reverendus dominus et magister Thomas Buys
huius ecclesiae decanus et canonicus
obiit anno Domini MDLXX die VIIo Octobris.
Animae eius misereatur Deus.
De eerwaarde heer en magister Thomas Buys,
deken en kanunnik van deze kerk,
stierf in het jaar des Heren 1570 op de 7e oktober.
God ontferme zich over zijn ziel.
Heel bijzonder al die nadruk op positie en studie: een eerwaarde heer tevens magister. Dit laatste wil zeggen dat hij in de zeven vrije kunsten in elk geval het Trivium en het Quadrivium bestudeerd heeft. Volgens de heer Dekker (2004) was Thomas Buys vanaf 1542 kanunnik in de Stevenskerk en van 1552 tot 1566 deken van het kapittel. Hij leefde dus nog niet ten tijde van het secco van Sinte-Ontcommer (ca.1470) en was al gestorven ten tijde van het schilderij van 'Het Raadsel' (1576). Hij valt er mooi tussenin.
Op vrijdag 19 juni neem ik in de boekhandel op de betreffende planken opnieuw alle boeken door - dat heet onderzoek doen. En ja, op pagina 59 in het boekje 'De stad om - H.D.J van Schevichaven', samengesteld door Nicole Hagemans (1988), tref ik de zwart-wit schets van de grafplaat aan. Het boekje gaat over de Nijmeegse archivaris Herman Diederik Joan van Schevichaven (1827-1918) en op 7 juni heb ik het inderdaad vluchtig doorgebladerd.
In de tekst staat geen informatie over de betreffende afbeelding. Van Schevichaven zelf heeft blijkbaar een foutieve sterfdatum voor Thomas Buys op de tekening gezet. De bereisde Herman van Schevichaven kan overigens geweldig schetsen; het boekje wemelt van de mooie tekeningen.
Enkele dagen later ontdek ik dat de Beeldbank van het Regionaal Archief Nijmegen een foto bezit van een getekende afbeelding van de grafplaat. De vervaardiger is onbekend, maar deze tekening is concreter dan die van Herman. Er zijn zelfs hulplijnen zichtbaar, dus mogelijk kloppen de verhoudingen goed.
Volgens Dirk-Jan Dekker zijn aan weerszijden van de benen van Thomas Buys zijn familiewapens gegraveerd.
Zou het? Zes Franse lelies? Als ik op familiewapens Franse lelies tegenkom, ga ik er gewoonlijk van uit dat de eigenaar van die schilden kennis heeft van energielijnen... óók van verticale energielijnen.
Links en rechts naast het hoofd van de deken een schattig cherubijntje. Daarmee is de Hemel aanwezig. In de vier hoeken de afbeeldingen die in het christendom symbool staan voor de vier evangelisten. Met de klok mee: Mattheus de Engel, Marcus de Leeuw, Lucas de Stier en Johannes de Adelaar.
Binnen het sjamanisme worden deze dieren in het Zonnewiel beschouwd als krachtdieren, een beer vervangt daarbij de engel. Krachtdieren vertellen over specifieke kwaliteiten van een persoon. Binnen de indiaanse spiritualiteit worden de kwaliteiten of krachten gekoppeld aan windrichtingen: bij het oosten de Adelaar, bij het zuiden de Leeuw, bij het westen de Beer en bij het noorden de Stier. In het Midden bevindt zich het Goddelijke. Op deze wijze wordt uitgedragen dat Grote Geest (God) gecentreerd is in het midden van alle dimensies.
Op harthoogte (dat wil zeggen 'in het Midden') houdt de eerwaarde heer Thomas Buys de kelk met miswijn vast. Ofwel getransubtantieerd: het Bloed van Christus - zijn Ziel. Behalve 'het Bloed van Christus' is op de grafplaat ook 'het Lichaam van Christus' aanwezig en wel tussen de voeten van Thomas: op de rand van de albe (het kleed). Eigenlijk dus beneden: op de Aarde.
In een vierkant kader (een kussentje of pateen?) is daar een pyxis afgebeeld. Een pyxis is een rond, plat reisdoosje waarin de geconsacreerde hostie wordt bewaard als deze door een priester meegenomen wordt om aan iemand, die gaat overlijden, het Heilig Oliesel ofwel de ziekenzalving toe te dienen. In de Heilige Mis is tijdens de consecratie het brood (de ouwel) veranderd in een hostie: het Lichaam van Christus.
Het staat er ook op: IHS. Deze afkorting wordt overigens ook op hosties geprint. In Griekse hoofdletters is IHS het monogram van Jezus. Eigenlijk zijn het de eerste drie letters van zijn naam. Later zijn aan dit monogram enkele andere betekenissen toegekend.
Iesus hominum Salvator - Jezus de redder van de mensen.
In hoc signo - In dit teken (zult gij overwinnen).
De laatste betekenis is een verwijzing naar de droom van de Romeinse keizer Constantijn de Grote. Op zijn sterfbed liet deze keizer zich tot christen dopen.
En de energielijnen van de Stevenskerk? Nou...
Bronnen
- Dekker, D-J.(2004) in: https://www.djdekker.net/stevenskerk/int/buys.html
- Foto tekening grafplaat Thomas Buys:
Regionaal Archief Nijmegen, fotocollectie. Onbekend (ca. 1900). Publiek domein, documentnummer F46011. Geraadpleegd op 26 juni 2020 van https://studiezaal.nijmegen.nl/zoeken/groep=Beeldbank/Vrij_zoeken=Thomas%20Buys/aantalpp=20/?nav_id=0-0
- Hagemans, N. (samensteller) (1988). De stad om - H.D.J. van Schevichaven. Nijmeegse Studiën deel XIV. Nijmegen: Gemeentearchief Nijmegen.
- https://nl.wikipedia.org/wiki/IHS
- https://nl.wikipedia.org/wiki/Middeleeuwse_universiteit
- https://nl.wikipedia.org/wiki/Ouwel
- https://nl.wikipedia.org/wiki/Pyxis_(kerk)
---> 68 THOMAS EN CATHARINA - Twee Grafplaten